ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ
τῆς Μαρίας Ἀλ. Μαμασούλα*
Ἡ γλῶσσα εἶναι ἀπὸ τὰ κατ᾿ ἐξοχὴν γνωρίσματα τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ μὲ μοναδικὸ τρόπο πλούτισε ὁ Δημιουργὸς τὸ πλάσμα του. Ὁ λόγος μας ὡς λογικὴ ταυτίζεται μὲ τὸν λόγο μας ὡς γλωσσικὴ ἔκφραση. Κάθε ἄνθρωπος, ὡς ξεχωριστὴ ὕπαρξη, ἐκφράζεται μὲ τὸν δικό του τρόπο ἂν καὶ χρησιμοποιεῖ τὴν ἴδια γλῶσσα μὲ τὸ ἔθνος καὶ τὸν λαὸ στὸν ὁποῖο ἀνήκει. Ὁ γλωσσολόγος καθηγητὴς Γ. Μπαμπινιώτης γράφει: «Ἡ γλῶσσα εἶναι ὁ κόσμος καὶ ἡ σκέψη ἑνὸς λαοῦ, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ λαός». Ἡ γλῶσσα κατὰ τὸν Χάιντεγκερ εἶναι «ἡ κατοικία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος χωρὶς γλῶσσα εἶναι ἄστεγος. Χωρὶς γλῶσσα δὲν ἔχουμε πατρίδα. Γιατὶ στὴν οὐσία δὲν ὑπάρχει ἄλλη πατρίδα ἀπὸ τὴν γλῶσσα». Καὶ ὁ σοβιετικὸς ἡγέτης Λένιν ἔλεγε χαρακτηριστικὰ: «Ἂν θέλεις νὰ ἐξαφανίσεις ἕναν λαό, ἐξαφάνισε τὴν γλῶσσα του».
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΔΙΑΣΠΟΡΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ
τοῦ Θανάση Διαλεκτόπουλου*
Μὲ τὸν ὅρο «διασπορὰ» χαρακτηρίζεται γενικὰ τὸ τμῆμα ἐκεῖνο τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, τὸ ὁποῖο, παρ’ ὅλο ποὺ ἐκπατρίστηκε γιὰ διάφορους λόγους καὶ ἐγκαταστάθηκε, ἔστω καὶ μὲ σχετικὴ μόνο μονιμότητα, σὲ χῶρες ἢ περιοχὲς ἐκτὸς τοῦ ἐθνικοῦ χώρου, ἐξακολούθησε νὰ συντηρεῖ μὲ ποικίλους τρόπους τοὺς ὑλικούς, τοὺς πολιτισμικοὺς ἢ ἔστω τοὺς συναισθηματικούς του δεσμοὺς μὲ τὴν γενέτειρα καὶ τὴν χώρα τῆς ἄμεσης ἢ παλιότερης καταγωγῆς του.
EΛΛΗΝΕΣ, ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΕΦΕΥΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ
τῆς Μαρίας Μαντουβάλου *
Μακροχρόνια εἶναι ἡ ἐπιμονὴ τῶν ἐρευνητῶν τῆς προϊστορικῆς Ἑλληνικῆς γλώσσας, ξένων καὶ Ἑλλήνων, εὐτυχῶς στοὺς τελευταίους ὑπάρχουν ἐξαιρέσεις, νὰ ἰσχυρίζoνται τὴν προέλευση ἀπὸ τὴν ἀνύπαρκτη ἰνδοευρωπαϊκὴ καὶ ἄλλες ξένες, ἀνύπαρκτες ἐπίσης, γλῶσσες, ἀκόμη καὶ στὴν ἑλληνιστικὴ περίοδο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Ὁ Ἄγγλος ἑλληνιστὴς π.χ. καθηγητὴς τῆς ἑλληνικῆς φιλολογίας ἀποφαίνεται μὲ βεβαιότητα: «Τὴν δεύτερη χιλιετηρίδα π.Χ. ὁ πρωτοελληνικὸς λαὸς μπῆκε στὴν λεκάνη τοῦ Αἰγαίου, καὶ σιγὰ σιγὰ ἡ γλῶσσα του ἐξαπλώθηκε ἀνάμεσα στοὺς Πελασγούς, στοὺς Κᾶρες καὶ στοὺς ἄλλους λαοὺς ποὺ βρίσκονταν ἐκεῖ. Ὁ Ἡρόδοτος χαρακτηρίζει τοὺς Ἀθηναίους σὰν ἐξελληνισμένους Πελασγούς, δηλαδὴ τῶν προγόνων τους ἡ γλῶσσα ἦταν τὰ πελασγικά», καὶ ὁ ἴδιος ἱστορεῖ πὼς «οἱ Ἕλληνες ἱδρυτὲς τῆς Μιλήτου δὲν ἔφεραν μαζί τους δικές τους γυναῖκες, ἀλλὰ παντρεύτηκαν γυναῖκες τῆς Καρίας. Ἔτσι, ἡ ἀρχαιοελληνικὴ γλῶσσα διαμορφώθηκε σὲ στενὴ ἐπαφὴ μὲ ἄλλες γλῶσσες, ποὺ μᾶς εἶναι ἄγνωστες [ὑπογραμμίζω ἐγώ]. Σ’ αὐτὴν τὴν περίοδο πρέπει [!] νὰ ὀφείλεται ἡ ἁπλοποίηση τοῦ φωνητικοῦ συστήματος τῆς ἰνδοευρωπαϊκῆς κοινῆς [ὑπογραμμίζω ἐγώ], δηλαδὴ τῶν φωνηέντων, τῶν συμφώνων καὶ τοῦ μελωδικοῦ τονισμοῦ» (1) καὶ συνεχίζει: «Στὴν πρωτοελληνικὴ ἐποχὴ τὸ ἰνδοευρωπαϊκὸ ἡμιφωνῆεν διαφοροποιήθηκε […].
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ
τοῦ Σεραφεὶμ Γ. Κωνσταντίνου*
Ἄν οἱ γλῶσσες εἶναι τὸ «ροῦχο» τῶν πολιτισμῶν, ἄν, ὅπως ὁ «Wittgenstein» ἐπισημαίνει χαρακτηριστικά, τὰ ὅρια τῆς γλώσσας ταυτίζονται μὲ τὰ ὅρια τοῦ κόσμου ποὺ ὁ κάθε πολιτισμὸς ὁριοθετεῖ μὲ τὴν δράση καὶ τὴν παρουσία του, τὸ ἑλληνικὸ ἀλφάβητο καὶ ἡ πολύχρονη ἱστορία του ἀποδεικνύουν ἔκτυπα αὐτὲς τὶς ἐπισημάνσεις.
ΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
τοῦ Ν. Παντελίδη*
1. Ἡ ἔννοια «διάλεκτος».
Κάθε γλῶσσα μιλιέται κατὰ τόπους διαφορετικά. Αὐτὲς οἱ κατὰ τόπους (δηλ. οἱ γεωγραφικὲς) παραλλαγὲς τῆς γλώσσας ὀνομάζονται διάλεκτοι.