ΟΜΙΛΙΑ ΚΟΡΑΛΛΙΑΣ ΤΣΕΡΝΚΟΒΙΤΣ

Ἐξοχότατε κύριε Πρέσβη τῆς Κροατίας,
Ἀξιότιμοι κυρίες καὶ κύριοι,

Ἀγαπητοὶ φίλες καὶ φίλοι,

Ἕνα μεγάλο ὄνειρο, ἕνα ὅραμα ζωῆς ἔγινε πραγματικότητα. Μιὰ πολυετὴς Ὀδύσσεια κατέληξε στὸ ποθητὸ τέλος. Ἦταν τὸ 1997, ὅταν ὡς Κλασσικὴ Φιλόλογος καὶ ὑπότροφος τοῦ ΙΚΥ πρωτοῆρθα στὴν Ἀθήνα μὲ ἐλάχιστες γνώσεις τῆς νεοελληνικῆς διατηρώντας ὅμως τὴν Ἑλλάδα βαθιὰ μέσα στὰ μύχια τῆς καρδιᾶς μου. Μπροστά μου ἄνοιξε ἕνας νέος κόσμος, ἡ Ἑλλάδα ἔχει γεμίσει τὴν ψυχή μου δίνοντας στὴν προσωπική, ἐπαγγελματική μου ζωὴ ἕναν ἀπαράμιλλο στόχο. Βέβαια τότε δὲν τολμοῦσα νὰ πιστέψω ὅτι κάποτε θὰ σταθῶ σὲ αὐτὸ τὸ μέρος ὡς Ἑλληνίστρια. Τὸ μεγάλο μου ὄνειρο εἶναι πλέον πραγματικότητα!

Ἡ εὐκαιρία ποὺ μοῦ δόθηκε νὰ παραστῶ ἐδῶ κοντά σας γιὰ νὰ σᾶς παρουσιάσω μὲ ταπεινότητα τὸ ἔργο μου μὲ γέμισε χαρά, τὴν ὁποία δὲν μπορῶ νὰ σᾶς περιγράψω μὲ ἁπλὰ λόγια. Ἐγκάρδιες εὐχαριστίες ὀφείλω κατ’ ἀρχὰς στὴν Κροατικὴ Πρεσβεία, τὸν Πρέσβη τῆς Κροατίας κύριο Ivan Velimir – Starcevic καὶ τὸν Πρεσβευτὴ-Σύμβουλο τῆς Πρεσβείας, κύριο Ἀλέξανδρο Σοῦνκο, καθὼς καὶ τὸν Πρόεδρο τοῦ ΟΔΕΓ, κύριο Κωνσταντῖνο Καρκανιᾶ, τὸν Γενικὸ Γραμματέα καὶ ψυχὴ τοῦ Ὀργανισμοῦ, κύριο Γεώργιο Παυλάκο, μὲ τοὺς ὁποίους χρόνια τώρα διατηρῶ ἄψογες, φιλικὲς σχέσεις. Ἐπίσης, θερμὲς εὐχαριστίες ὀφείλω στοὺς ἐξαιρετικούς μου φίλους, τὸν Καθηγητὴ κύριο Χριστόφορο Χαραλαμπάκη καὶ τὸν κύριο Παναγιώτη Ἀσημόπουλο γιὰ τὶς πολύτιμες ἐπισημάνσεις, τὴν καθοριστικὴ ἀρωγὴ καὶ τὴν ἐγκάρδια ὑποστήριξή τους.

Εὐκαιρίας δοθείσης νιώθω πὼς θὰ πρέπει μὲ τὴν σύντομη παρουσίαση τῆς θέσης ποὺ κατέχει ἡ Νεοελληνικὴ στὴν Κροατία νὰ σᾶς ἐπισημάνω τὴν πολυεδρικὴ σημασία αὐτοῦ τοῦ πρωτοποριακοῦ ἔργου.

Παρὰ τὴν τεσσάρων αἰώνων θαλερὴ παράδοση τῆς κλασσικῆς ἐκπαίδευσης στὴν Κροατία, στὴν ὁποία ὀφείλουμε τὰ 17 κλασσικὰ λύκεια καὶ 7 δημοτικὰ σχολεῖα μὲ κλασσικὲς γλῶσσες, ἡ Νεοελληνικὴ Γλῶσσα παραμένει ἄγνωστη, καθὼς ἡ μεθοδικὴ καὶ συστηματική της ἐκμάθηση ἄρχισε νὰ θεμελιώνεται μόλις τὴν τελευταία δεκαετία. Ἀπαιτοῦνται πολλὲς καὶ σκληρὲς προσπάθειες, ὥστε νὰ διευρυνθοῦν οἱ γνώσεις μας γιὰ τὴν σύγχρονη Ἑλληνικὴ Γλῶσσα. Εἶναι ἐλάχιστοι οἱ καθηγητὲς τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν ποὺ γνωρίζουν ταυτόχρονα καὶ τὴν Νεοελληνική, ὥστε νὰ μποροῦν νὰ δείξουν στοὺς μαθητὲς τὴν στενὴ σχέση τῶν δύο γλωσσῶν καὶ νὰ γίνουν οἱ ἴδιοι φωτεινὸ παράδειγμα προκαλώντας τὸν οἶστρο τους γιὰ τὸ μαγικὸ ταξίδι τῆς Ἑλληνομάθειας.

Ἡ διδασκαλία, ἀλλὰ καὶ ἡ μελέτη τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας στὴν Κροατία, ἀκόμα καὶ σὲ Πανεπιστημιακὸ ἐπίπεδο ἑρμηνεύει τὴν μακραίωνη ἐξέλιξή της ἀπὸ τὶς ἀρχέγονες φάσεις της ἕως καὶ τὴν Βυζαντινὴ περίοδο, περιορίζοντας αἰσθητὰ τὴν Ἀρχαία Ἑλληνική. Ἄμεση ἀπόρροια λογίζεται ἡ πλήρης ἄγνοια τῶν θεμελιωδῶν ἐκφάνσεων τῆς Νεοελληνικῆς (καθαρεύουσας καὶ δημοτικῆς), ἀλλὰ καὶ τῆς διαχρονικῆς ἐξέλιξης τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας, οὕτως ὥστε ὁ σύγχρονος Ἑλληνικὸς Πολιτισμὸς νὰ παραμένει σχεδὸν ἄγνωστος στὴν Κροατία. Παρ’ ὅλες τὶς φιλότιμες προσπάθειες, εἶναι δύσκολο νὰ ἀλλάξει ἡ πολυετὴς ἄποψη τῶν φιλολόγων, οἱ ὁποῖοι ποτὲ δὲν εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ μάθουν τὴν Νεοελληνικὴ Γλῶσσα καὶ δὲν ἔχουν τὴν ἐπίγνωση τοῦ πόσο σημαντικὸ εἶναι νὰ διδάσκεται ἡ βαθμιαία ἐξέλιξη τῆς γλώσσας ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα. Δυστυχῶς εἶναι πανθομολογούμενη ἀλήθεια ἡ δυσχέρεια τοῦ νὰ γίνει κάποιος «προφήτης στὴν πατρίδα του».

Σήμερα μποροῦμε νὰ ἐπιβεβαιώσουμε ὅτι στὴν Κροατία, μία Χώρα μὲ ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἀξιόλογα τμήματα τῆς Κλασσικῆς Φιλολογίας, δὲν ἔχουν θεσπιστεῖ σπουδὲς τῆς Βυζαντινολογίας οὔτε τῆς Νεοελληνικῆς Γλώσσας καὶ Πολιτισμοῦ, καὶ ὡς ἐκ τούτου οἱ συναφεῖς ἐκδόσεις εἶναι ἐλάχιστες. Ὡστόσο, ὀφείλουμε νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι οἱ πνευματικὲς σχέσεις τῶν δύο Χωρῶν ἐπιτείνονται μὲ καταπληκτικὸ ρυθμὸ τὰ τελευταῖα δεκαπέντε χρόνια: στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Ζάγκρεμπ τὰ Νέα Ἑλληνικὰ διδάσκονται στὸ Τμῆμα Κλασσικὴς Φιλολογίας ὡς μάθημα ἐπιλογῆς μὲ διάρκεια δύο ἑξάμηνα. Ἐκτὸς αὐτοῦ διεξάγεται καὶ ἡ διδασκαλία τῆς Νεοελληνικῆς Γλώσσας ὡς ξένης γλώσσας στὸ εὐρύτερο κοινὸ στὸ Κέντρο Ξένων Γλωσσῶν τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Ζάγκρεμπ ἀπὸ τὸ 2000. Παρ’ ὅλα αὐτὰ οἱ γνώσεις τῶν φοιτητῶν παραμένουν ἐπιφανειακές. Ἀξίζει νὰ ὑπογραμμιστεῖ ὅτι ἡ γενικότερη ἀδιαφορία τῶν Ἐπιστημονικῶν καὶ Φιλολογικῶν τομέων γιὰ τὴν Νεοελληνικὴ Γλῶσσα δὲν προσφέρει στοὺς Νεοελληνιστὲς τὴν δυνατότητα νὰ συνεχίσουν τὶς σπουδές τους ὥστε νὰ ἀσχοληθοῦν ἐπισταμένα μὲ τὴν Νεοελληνικὴ Γλῶσσα καὶ νὰ τὴν ἀξιοποιήσουν βιοποριστικά.

Ἀναπόφευκτο ἀποτέλεσμα εἶναι σὲ ὅλη τὴν Κροατία σήμερα νὰ ὑπάρχουν περὶ τοὺς πενήντα διδασκομένους καὶ μόλις πέντε πανεπιστημιακὰ καταρτισμένοι γνῶστες τῆς Νεοελληνικῆς Γλώσσας. Τὸ ἴδιο πρόβλημα ἐκδηλώνεται καὶ στὴν Ἑλλάδα, ὅπου μέχρι σήμερα ἡ Κροατικὴ Γλῶσσα καθὼς καὶ ὁ Κροατικὸς Πολιτισμὸς παραμένουν ἄγνωστοι.

Τὸ ἴδιο φαινόμενο μποροῦμε νὰ διαπιστώσουμε σήμερα καὶ μὲ τὶς περιορισμένες σὲ ἀριθμὸ ἐκδόσεις τῆς Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας στὴν Κροατικὴ Γλώσσα. Γινόμαστε μάρτυρες ἔλλειψης οὐσιαστικοῦ ἐνδιαφέροντος γιὰ τὴν Νεοελληνικὴ Λογοτεχνία, καθὼς καὶ τὸν σύγχρονο Ἑλληνικὸ Πολιτισμό. Οἱ αἰτίες γιὰ αὐτὸ πιστεύω ὅτι ἑδράζονται στὶς πλημμελεῖς γνώσεις, στὴν ἀπουσία συντονισμένης προσπάθειας ἀπὸ τοὺς ἐπίσημους κρατικοὺς φορεῖς καὶ στὴν μὴ εὐρεία προβολὴ τῶν πολιτιστικῶν ἀγαθῶν των Χωρῶν μας. Μετὰ μεγάλης χαρᾶς διαπιστώνω ὅτι τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν Νεοελληνικὴ Λογοτεχνία, γιὰ τοὺς κορυφαίους συγγραφεῖς καὶ τοὺς σύγχρονους, ὁλόενα διευρύνεται καὶ ὑλοποιεῖται στὶς τελευταῖες πρωτοποριακὲς προσπάθειες ὁρισμένων οἴκων γιὰ λογοτεχνικὲς ἐκδόσεις ὅπως ἡ Συλλογὴ ἔργων τῶν Σύγχρονων Ἑλλήνων Συγγραφέων νεότερης γενιᾶς, ἀλλὰ προπάντων ἡ τρέχουσα προσπάθεια ἔκδοσης ἔργων τοῦ Νίκου Καζαντζάκη συμπεριλαμβανόμενης δέκα κορυφαίων ἔργων του.

Ὅλα αὐτὰ βέβαια εἶναι βασικὰ γιὰ νὰ κτιστεῖ μία γέφυρα συμφιλίωσης τῶν δύο πολιτισμῶν καὶ νὰ ἑδραιωθοῦν οἱ δεσμοὶ τῶν Χωρῶν μας.

Ὡς βασικὸ βῆμα στὸν δρόμο μας εἶναι νὰ γερυφωθεῖ τὸ ἀναπόδραστο γλωσσικὸ ἐμπόδιο, ἡ Κροατία νὰ γνωρίσει ἄμεσα καὶ καλύτερα τὸν σύγχρονο Ἑλληνικὸ Πολιτισμό, ἀλλὰ καὶ ἀντίστροφα, ἡ Ἑλλάδα νὰ καταστεῖ κοινωνὸς τῶν Πολιτιστικῶν Ἐπιτευγμάτων τῆς Κροατίας. Βέβαια, ὅλα αὐτὰ εἶναι ἀνέφικτα, χωρὶς νὰ ὑπάρχει μία ὀργανωμένη προσπάθεια ἐκμάθησης τῆς γλώσσας βασισμένη σὲ κατάλληλα ἐγχειρίδια, σὲ πρώτη φάση ἕνα Λεξικὸ καὶ σύντομα μία ἐπισταμένη προσέγγιση στὰ γραμματικο-συντακτικὰ φαινόμενα τῶν δύο γλωσσῶν! Ἄλλωστε ἡ ἱστορία μᾶς ἀποδεικνύει ὅτι οἱ ἀρχὲς τῆς Φιλολογικῆς Ἐπιστήμης γεννήθηκαν στὴν Ἀλεξάνδρεια μὲ τὴν πρωτοποριακὴ προσπάθεια τοῦ Καλλίμαχου νὰ συντάξει μαζὶ μὲ τοὺς μαθητές του τὸ πρῶτο λεξικό!

Γιὰ πολλὰ χρόνια στὴν Ἑλλάδα ἔμεινε ἄγνωστο τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Κροατικὴ Γλῶσσα σὲ μεγάλο βαθμὸ διαφέρει ἀπὸ τὴν Σερβική, ὄχι μόνο στὴν ἀλφάβητο, ἀλλὰ καὶ στὸ γλωσσικὸ καὶ συντακτικὸ ἐπίπεδο, καθὼς ὑπῆρξε μία γλῶσσα μακρᾶς ἱστορίας ποὺ ἐπιβίωσε ἀπὸ τὰ θυελλώδη γεγονότα τῆς μακρᾶς ἱστορίας τῆς Χώρας μου. Μολονότι μέχρι σήμερα στὴν ἀγορὰ ὑπῆρχαν πολλὰ σημαντικὰ ἐγχειρίδια γιὰ τὴν Σερβικὴ Γλῶσσα, τὸ πρῶτο Ἑλληνο-Κροατικὸ λεξικὸ εἶναι πλέον ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη τόσο γιὰ τὸ κροατικό, ὅσο καὶ γιὰ τὸ ἑλληνικὸ ἀναγνωστικὸ κοινό. Εὐελπιστοῦμε ὅτι στὸ μέλλον ἡ Κροατικὴ Γλῶσσα στὴν Ἑλλάδα θὰ ἔχει παρόμοια τύχη ὅπως ἡ Σερβικὴ καὶ οἱ ἄλλες γλῶσσες.

Τὸ παρὸν λεξικὸ συνιστᾶ τὸ πρῶτο λεξικὸ γιὰ τὴν Κροατικὴ Γλῶσσα καὶ παράλληλα τὸ πρῶτο ἐγχειρίδιο γιὰ τὴν Νεοελληνικὴ Γλῶσσα στὴν Κροατία. Ὁμοίως θὰ προσφέρει μεγάλη βοήθεια καὶ στοὺς Ἕλληνες, ποὺ ἡ ζωὴ τοὺς ἔφερε σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν Κροατικὴ Γλῶσσα.

Μὲ βασικὸ κριτήριο ἐπιλογῆς τὴν συχνότητα στὴν χρήση τους, τὸ ἔργο περιλαμβάνει 16.000 λήμματα καὶ περισσότερες ἀπὸ 500 ἐκφράσεις τῆς καθομιλουμένης, ἀλλὰ καὶ τῆς λόγιας γλώσσας, ὥστε νὰ ἱκανοποιηθοῦν οἱ ποικίλες ἀπαιτήσεις ὅλων τῶν ἀναγνωστῶν. Παράλληλα στὸ δοθὲν λημματολόγιο ἔχει συμπεριληφθεῖ ἱκανὸς ἀριθμὸς ἐπιστημονικῶν ὅρων, ἀλλὰ καὶ λέξεων ποὺ ἀπαντῶνται σὲ λογοτεχνικὰ κείμενα.

Ἡ σημασιολογικὴ ἀπόχρωση τῆς κάθε ἑλληνικῆς λέξης ἀποδίδεται μὲ τὴν ἀξιόπιστη μεταφραστική της ἀπόδοση στὴν Κροατικὴ καὶ τὴν προσεκτικὴ παράθεση συνώνυμων λέξεων. Ἐὰν στὴν Κροατικὴ ὑπάρχουν ποικίλες ἐννοιολογικὲς προσεγγίσεις τῆς ἴδιας ἑλληνικῆς λέξης, αὐτὲς ἀναφέρονται ἀπὸ τὴν πρώτη μέχρι καὶ τὴν τελευταία ἐνδεχόμενη σημασιολογικὴ ἀπόχρωση, μὲ ἀραβικὰ ἀριθμητικὰ σύμβολα.

Ἐπειδὴ πρόκειται γιὰ τὸ πρῶτο καὶ μοναδικὸ λεξικὸ γιὰ τὴν Κροατικὴ Γλῶσσα, ἡ ἐπιδίωξή μας ἦταν μέσα ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἔργο νὰ καλύψουμε καὶ τὴν ἐπικαιροποιημένη, ἀλλὰ καὶ τὴν λόγια μορφὴ τῆς λέξης, ὥστε τὸ λεξικὸ νὰ γίνει χρήσιμο ἐγχειρίδιο τόσο γιὰ τὸν «ἁπλὸ» ἀναγνώστη ποὺ θὰ τὸ χρειαστεῖ γιὰ τὴν ἀπρόσκοπτη καθημερινή του ἐπικοινωνία, ὅσο καὶ γιὰ τὸν ἐπιστήμονα ποὺ στὴν χρήση του θὰ ἀναζητήσει τὴν εὔληπτη καὶ χρηστικὴ λεξικογραφικὴ ἐπεξεργασία τῆς ὁρολογίας διάφορων γνωστικῶν ἀντικειμένων.

Στὴν σύνταξη τοῦ λεξικοῦ ἀκολούθησα τὴν ἀξιόπιστη φιλολογικὴ παράδοση στὴν Κροατία ὅπου οἱ λέξεις σχηματίζονται καὶ ἑρμηνεύονται σύμφωνα μὲ τὴν λατινικὴ ὁρολογία καὶ τὶς καθιερωμένες συντομεύσεις. Κάθε ὅρος παρουσιάζεται στὴν Κροατικὴ Γλῶσσα μὲ τὴν πιὸ συνηθισμένη λατινικὴ συντόμευση τοῦ ἐπιστημονικοῦ κλάδου στὸν ὁποῖο ἀνήκει.

Ἐφαλτήριο γιὰ τὴν συγγραφὴ τοῦ παρόντος λεξικοῦ κατέστη ἡ φλογερὴ ἐπιθυμία τῆς ὑποφαινόμενης νὰ καλύψει τὸ ἐν λόγω λεξικογραφικὸ ζήτημα μὲ ἕνα σύγχρονο, ἐνημερωμένο λεξικὸ τσέπης, κατὰ ἀναλογία πρὸς τὰ ἀντίστοιχα λεξικὰ τῆς Ἀγγλικῆς Γλώσσας: «Collins Greek Dictionary», «Mandeson», «Νέο Σύγχρονο Ἑλληνο-ἀγγλικὸ λεξικό», «Τὸ Μεγάλο Λεξικὸ» καὶ τὸ «Πρακτικὸ λεξικὸ ἐκφράσεων τῆς Νεοελληνικῆς», τῆς διδάκτορος Βέσνα Τβιέτκοβιτς Κουρέλετς, τὸ ὁποῖο μέχρι τώρα ἦταν καὶ τὸ μοναδικὸ ἐγχειρίδιο στὰ Κροατικὰ γιὰ τὴν Νεοελληνική.

Εὐελπιστοῦμε ὅτι τὸ παρὸν λεξικὸ θὰ ἀποδειχθεῖ ἀναντικατάστατος βοηθὸς καὶ ἀχώριστος σύντροφος κάθε ἀναγνώστη, ὅτι θὰ λειτουργήσει ὡς ὁ ἀκρογωνιαῖος λίθος γιὰ τὴν περαιτέρω διεύρυνση καὶ πληρέστερο ἐμπλουτισμὸ τοῦ ὑπάρχοντος λεξιλογίου, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐκπόνηση ἑνὸς μεγαλύτερου λεξικοῦ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς στὴν Κροατικὴ ἀγορά, ὅπως ἀντίστοιχα ὑπάρχουν γιὰ τὶς λεγόμενες «μεγάλες» γλῶσσες.

Τὸ παρὸν λεξικὸ γεννήθηκε ὡς φιλόδοξος καρπὸς τῆς μακρόχρονης ἐκμάθησης καὶ ἐνδελεχοῦς μελέτης τῆς Νεοελληνικῆς, τρομεροῦ πνευματικοῦ κάματου. Δὲν εἶναι ἄλλωστε τυχαῖο τὸ ὅτι ὁ Ἑλβετὸς φιλόσοφος καὶ φιλόλογος Ἰωσὴφ Σκάλιγκερ μεταφορικὰ συγκρίνει τὸ ἔργο ἑνὸς λεξικογράφου μὲ τὴν σκληρὴ δουλειὰ στὸ ὀρυχεῖο. Πάντως, σᾶς ὁμολογῶ ὅτι ὅλες αὐτὲς οἱ ἀτελείωτες ὧρες, ἐπίπονες μέρες καὶ νύχτες ἀγρυπνίας ποὺ πέρασα σκάβοντας στὰ πλούσια λεξιλογικὰ ἀποθέματα τῶν γλωσσῶν μας, καθημερινὰ μοῦ χάριζαν πρωτόγνωρη εὐτυχία καὶ ἀπαράμιλλη πνευματικὴ ἀγαλλίαση ποὺ ἐμπλούτισαν βαθιὰ τὴν ψυχή μου. Ὅσοι συνειδητὰ γεύτηκαν στὴν ζωή τους αὐτὴ τὴν πολύπλευρη πνευματικὴ ἐνασχόληση, θὰ καταλάβουν ἀπόλυτα τὴν παραστατικὴ μεταφορὰ τοῦ Σκάλιγκερ.

Μελετώντας μία γλῶσσα καὶ γράφοντας ἕνα λεξικό, καθημερινὰ συναντᾶμε ἄπειρες πηγές, νέες προκλήσεις, ἀνοίγματα τοῦ ὀρυχείου, οἱ ὁποῖες ὀφείλουμε νὰ παραδεχτοῦμε πὼς ἂν καὶ αἰσθητὰ δυσχεραίνουν τὴν μελέτη μας, ταυτόχρονα γίνονται ἰσχυρὸ κίνητρο, καθὼς μᾶς γεμίζουν ἀκραιφνῆ ἐνθουσιασμὸ καὶ διακαῆ πόθο γιὰ τὴν προσπέλαση καὶ κατάκτηση καινούργιων γνώσεων. Ἕνα λεξικογραφικὸ ἔργο προκαθορισμένου ὄγκου πολὺ συχνὰ διευρύνεται ἀνεξέλεγκτα, οἱ διαστάσεις του ἀνεπαίσθητα μεγαλώνουν, μέχρι νὰ πάρει τὴν τελική του μορφή, καθὼς τὸ κάθε λῆμμα, τὸ κάθε παράδειγμα εἶναι εὔχρηστο καὶ δικαιωματικὰ κατέχει τὴν θέση του στὸ παρατεθὲν λεξιλόγιο. Βέβαια ὁ θησαυρὸς τῆς κάθε γλώσσας εἶναι ἀπεριόριστος καὶ ἐὰν μὲ θρησκευτικὴ εὐλάβεια καὶ ἰδιαίτερη προσοχὴ δὲν τηροῦμε τὴν φόρμα τοῦ λεξικοῦ, θὰ μετατραπεῖ σὲ δαιδαλῶδες κείμενο, ἀχανοῦς ὄγκου καὶ ἀόριστης στοχοθεσίας. Γιὰ αὐτὸν τὸν λόγο καὶ ἐγὼ ἀναγκάστηκα νὰ περιορίσω τὴν ὕλη καὶ τὸν ἀριθμὸ τῶν λημμάτων σύμφωνα μὲ τὸ ἐνδεδειγμένο πρότυπο ἑνὸς πρακτικοῦ λεξικοῦ. Ἡ καθημερινή μου βαθιὰ ἀπασχόληση μὲ τὴν Νεοελληνικὴ μέσω λογοτεχνικῶν καὶ ἐπίσημων μεταφράσεων καὶ διαδραστικῆς διδασκαλίας, μὲ βοήθησε νὰ συνειδητοποιήσω τὸν ἀπέραντο ἐννοιολογικὸ θησαυρὸ τῆς γλώσσας καὶ νὰ πάρω τὴν δύσκολη, σχεδὸν βασανιστικὴ ἀπόφαση γιὰ τὸ ποιὲς λέξεις καὶ ἐκφράσεις εἶναι ἀπαραίτητες νὰ παρατίθενται καὶ νὰ ἑρμηνεύονται λεπτομερῶς σὲ ἕνα εὔχρηστο λεξικό. Βασικὸ κριτήριο ἀποτέλεσε ἡ συχνότητα στὴν χρήση τῆς καθομιλουμένης, ἀλλὰ καὶ τῆς λόγιας γλώσσας, ὥστε νὰ ἱκανοποιηθοῦν οἱ ποικίλες ἀπαιτήσεις ὅλων τῶν ἀναγνωστῶν.

Ἡ «Ὀδύσσεια» αὐτὴ διήρκεσε ὀχτὼ ὁλόκληρα χρόνια. Στὴν ὑλοποίηση τῆς ἰδέας μου καθημερινὰ συναντοῦσα πολλὲς δυσχέρειες, ἀνάμεσα στὶς ὁποῖες συγκαταλέγονται ἡ ἀπουσία συναφοῦς βιβλιογραφίας, οἱ ἀντιφατικὲς καὶ ἀλληλοαναιρούμενες πληροφορίες, ἡ πλημμελὴς κάλυψη δομικῶν στοιχείων, ἀλλὰ καὶ ἡ ἔλλειψη οὐσιαστικῆς ὑποστήριξης συναδέλφων καὶ ἐκπαιδευτικῶν φορέων, ἡ ὁποία εὔλογα λογίζεται ὡς βασικὴ ἀρωγὴ καὶ πολύτιμη παράμετρος γιὰ νὰ ὑλοποιηθεῖ μία τέτοια, μεγάλη ἰδέα. Ἄοκνα περιηγούμουν στὸν θησαυρὸ τῆς γλώσσας, ἔπεφτα, ξανασηκωνόμουν καὶ σθεναρὰ προχωροῦσα τὴν ὑλοποίηση τῆς ἰδέας μου, ἔχοντας πάντα στὸ νοῦ τὰ διαχρονικά, σοφὰ λόγια τοῦ πολυσχιδοῦς Καζαντζάκη: «Ἡ πίστη κουνάει καὶ τὸ βουνό. Θὰ τὸ κουνήσω». Βαθμιαία οἱ δυσκολίες ὑποχωροῦσαν, λύγιζαν μπροστὰ στὴν δυναμική του ὀνείρου μου, ποὺ μέρα μὲ τὴν μέρα, ἀτελείωτες ὧρες μελέτης, μετουσιώνονταν σὲ αὐτὸ τὸ ἐγχειρίδιο.

Χωρὶς ἴχνος ὑπερβολῆς ἢ διάθεση αὐτοπροβολῆς τὸ ἔργο αὐτὸ λειτουργεῖ, θὰ τολμοῦσα νὰ πῶ, ὡς μία σημαντικὴ ἁλυσίδα στὴν γέφυρα ποὺ ἑνώνει τοὺς λαούς μας. Εἶναι μεγάλη μου τιμὴ καὶ ἀνείπωτη χαρά, καθὼς ἔκανα τὸ πρῶτο, καίριο βῆμα στὴν ἐνδυνάμωση τῶν πολιτιστικῶν δεσμῶν ποὺ διέπουν τὶς Χῶρες μας.

Τελειώνοντας ἐπιτρέψτε μου νὰ ἀνακαλέσω στὴν μνήμη μου τοὺς στίχους ἑνὸς ἀπὸ τοὺς κορυφαίους ποιητές, τοῦ Κωνσταντίνου Καβάφη. Μεταφορικὰ μᾶς περιγράφει τὸ ταξίδι πρὸς τὸν στόχο - τὸν κοινὸ σὲ ὅλους μας – τὴν μετάδοση τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων, μὲ τὴν προτροπὴ νὰ μὴν φοβόμαστε τοὺς Λαιστρυγόνες καὶ τοὺς Κύκλωπες οὔτε τὸν θυμωμένο Ποσειδώνα, ἀδυσώπητες μορφὲς ποὺ συναντᾶμε καθημερινά. Φτάσαμε στὴν Ἰθάκη μας. Ὁ δρόμος ἤτανε μακρύς, γεμάτος περιπέτειες, πλούσιος σὲ γνώσεις. Σὲ αὐτὸ τὸν δρόμο ἔγινα πλούσια καὶ σοφότερη ἀπὸ ὅλες τὶς ἐμπειρίες. Ὅμως ἡ Ἰθάκη αὐτὴ ἔχει νὰ μᾶς δώσει καὶ ἄλλα πολλά. Μεγάλο ἔργο ἀκόμα ἔχουμε μπροστά μας. Εὔχομαι νὰ εἴμαστε γεροὶ νὰ νικήσουμε ὅλους τοὺς Λαιστρυγόνες καὶ τοὺς Κύκλωπες. Ὅσο γιὰ τὸ παρὸν λεξικό, εὔχομαι νὰ εἶναι εὐπώλητο καὶ καλοτάξιδο! Καλή μας συνέχεια!

Κ. ΚΑΒΑΦΗΣ, ΙΘΑΚΗ

Σὰ βγεῖς στὸν πηγαιμὸ γιὰ τὴν Ἰθάκη,
νὰ εὔχεσαι νὰ ‘ναι μακρὺς ὁ δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τοὺς Λαιστρυγόνας καὶ τοὺς Κύκλωπας,
τὸν θυμωμένο Ποσειδώνα μὴ φοβᾶσαι,
τέτοια στὸν δρόμο σου ποτέ σου δὲν θὰ βρεῖς,
ἂν μεν' ἡ σκέψις σου ὑψηλή, ἂν ἐκλεκτὴ
συγκίνησις τὸ πνεῦμα καὶ τὸ σῶμα σου ἀγγίζει.
Τοὺς Λαιστρυγόνας καὶ τοὺς Κύκλωπας,
τὸν ἄγριο Ποσειδώνα δὲν θὰ συναντήσεις,
ἂν δὲν τοὺς κουβανεῖς μὲς στὴν ψυχή σου,
ἂν ἡ ψυχή σου δὲν τοὺς στήνει ἐμπρός σου.
Νὰ εὔχεσαι νὰ ‘ναὶ μακρὺς ὁ δρόμος.
Πολλὰ τὰ καλοκαιρινὰ πρωϊὰ νὰ εἶναι
ποῦ μὲ τί εὐχαρίστησι, μὲ τί χαρὰ
θὰ μπαίνεις σὲ λιμένας πρωτοειδωμένους,
νὰ σταματήσεις σ' ἐμπορεῖα Φοινικικά,
καὶ τὲς καλὲς πραγμάτειες ν' ἀποκτήσεις,
σεντέφια καὶ κοράλλια, κεχριμπάρια κ' ἔβενους,
καὶ ἡδονικὰ μυρωδικὰ κάθε λογής,
ὅσο μπορεῖς πιὸ ἄφθονα ἡδονικὰ μυρωδικά,
σὲ πόλεις Αἰγυπτιακὲς πολλὲς νὰ πᾶς,
νὰ μάθεις καὶ νὰ μάθεις ἀπ' τοὺς σπουδασμένους.
Πάντα στὸν νοῦ σου νά χεις τὴν Ἰθάκη.
Τὸ φθάσιμον ἐκεῖ εἰν' ὁ προορισμός σου.
Ἀλλὰ μὴ βιάζεις τὸ ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλὰ νὰ διαρκέσει
καὶ γέρος πιὰ ν' ἀράξεις στὸ νησί,
πλούσιος μὲ ὅσα κέρδισες στὸ δρόμο,
μὴ προσδοκώντας πλούτη νὰ σὲ δώσει ἡ Ἰθάκη.
Ἡ Ἰθάκη σ'ἔδωσε τ' ὡραῖο ταξείδι.
Χωρὶς αὐτὴν δὲν θὰ βγαινες στὸν δρόμο.
Ἄλλα δὲν ἔχει νὰ σὲ δώσει πιά.
Κι ἂν πτωχικὴ τὴν βρεῖς, ἡ Ἰθάκη δὲ σὲ γέλασε.
Ἔτσι σοφὸς ποὺ ἔγινες, μὲ τόση πείρα,
ἤδη θὰ τὸ κατάλαβες οἱ Ἰθάκες τί σημαίνουν.

Kad kreneš na putovanje za Itaku,
Poželi da dug ti bude put,
Događaja pun, saznanja pun.
I ne boj se ni Lestrigonaca, ni Kiklopa,
Niti se ljutitog Posejdona ne boj,
Jer na putu ti oni prepreka neće biti,
Ako ti je čvrst i siguran cilj.
Lestrigonce i Kiklope, ni ljutitoga Posejdona
nećeš sresti, ako duša ti nije opterećena njima
i ako njome ne zavlada ti njihova sjena.
I dušu ti i tijelo ne zauzdaju oni.
Poželi da dug ti bude put
i da mnoge ljetne zore s radošću i srećom
u lukama dočekaš stranim;
da trgovce feničke sretneš
i mnoga dobra da stekneš,
i sedefe i koralje, bjelokost i žad
i mirisa svih za kojim žudi ti duh.
U gradove Egipta pođi,
od mudraca tamo mudrost da stekneš,
no pred sobom uvijek Itaku imaj,
nek ona ti jedini bude cilj.
Ali na tome putu ne žuri:
bolje da i godinama traje,
pa da na otok dođeš kao starac sijed,
al obogaćen svime što stekao si putem.
Ne očekuj da Itaka bogatstvo će ti dati,
jer putovanje do nje već bilo ti je lijepo –
bez Itake ne bi ni krenuo na put.
Ništa ti više ona nema za dati.
Iako siromašna, Itaka te prevarila nije.
Jer tek ovako mudar i iskustva pun
razumjet ćeš što nam znače – Itake.