ΟΜΙΛΙΑ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΚΑΡΚΑΝΙΑ - 09.01.2017

 

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

τοῦ Κων/νου Καρκανιᾶ*

 

Τὸ θέμα ποὺ θὰ προσπαθήσω νὰ ἀναπτύξω βασίζεται στὶς πληροφορίες ποὺ ἔχω ἀποκτήσει κατὰ τὶς πολλὲς τελευταῖες δεκαετίες, ποὺ διευθύνω τὸ Σχολεῖο Ἑλληνικῆς Γλώσσας καὶ Πολιτισμοῦ «Μέγας Ἀλέξανδρος» ἀλλὰ καὶ τὰ τελευταῖα σχεδὸν 20 χρόνια, κατὰ τὰ ὁποῖα εἶμαι μέλος ἢ καὶ μέχρι τὸ 2014 Πρόεδρος τοῦ ΟΔΕΓ.

Βεβαίως καὶ ἀπὸ ὅσα ἔχω διαβάσει ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια καὶ γιὰ τὴν διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν γενικὰ καὶ γιὰ τὴν διδασκαλία τους σὲ χῶρες ἐκτὸς Ἑλλάδος.

Δὲν πρέπει νὰ παραλείψω νὰ ἀναφερθῶ καὶ:

- Στὴν ἐκπληκτικὴ ἐπὶ πολλὰ χρόνια ἐμπειρία μου ὡς Πρόεδρος τοῦ ΟΔΕΓ, ὅταν ὀργανώναμε ἢ ἀργότερα μετείχαμε στὴν ἐπιτροπὴ γιὰ τὴν ὀργάνωση τοῦ Πανευρωπαϊκοῦ Διαγωνισμοῦ γιὰ τὴν Ἀρχαία Ἑλληνικὴ Γλῶσσα, μαζὶ μὲ τὴν ΠΕΦ, τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας καὶ ἄλλους.

- Στὴν Ἡμερίδα, τὴν ὁποία ὀργάνωσε τὸ Ὑπ. Παιδείας μετὰ ἀπὸ πρόταση τῆς ἀνωτέρω Ἐπιτροπῆς τὴν 2-9-2008 καὶ τῆς ὁποίας τὰ Πρακτικὰ δὲν εἶχαν «δημοσιευτεῖ» τότε.

- Στὴν ἀντίστοιχη ἐμπειρία μου ἀπὸ τὴν φιλοξενία τὴν ὁποία πρόσφερε ὁ ΟΔΕΓ στοὺς ἀριστούχους τῆς Πανουκρανικῆς Ὀλυμπιάδας Ἑλληνικῆς Γλώσσας καὶ Πολιτισμοῦ.

- Στὴν διετῆ ἐμπειρία μου ἀπὸ τὴν δημιουργία καὶ διεύθυνση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Προγράμματος «Διαδρομὲς ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα στὰ Νέα Ἑλληνικὰ», στὸ ὁποῖο συνεργαστήκαμε μὲ Εὐρωπαϊκὰ Κλασικὰ Γυμνάσια.

Ὅσα θὰ πῶ λοιπὸν βασίζονται στὶς ἀνωτέρω πληροφορίες καὶ ἐμπειρίες καὶ προφανῶς σχετίζονται καὶ μὲ τὴν δραστηριότητα τῆς «EUROCLASSICA», τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ὁμοσπονδίας τῶν Ἑταιρειῶν Κλασικῶν Σπουδῶν, τῆς Ὁμοσπονδίας ἡ ὁποία περιλαμβάνει τὶς ἑταιρεῖες 22 εὐρωπαϊκῶν χωρῶν, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἀπουσίαζε ἕως φέτος ἡ Ἑλλάδα.

Θὰ πρέπει πρὶν προχωρήσω νὰ ἀναφέρω, ὅτι στὴν Εὐρώπη ἀλλὰ καὶ στὴν Ἀμερικὴ καὶ στὶς ἄλλες ἠπείρους συνήθως δὲν μιλοῦν γιὰ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ μόνα τους ἀλλὰ γιὰ τὶς Κλασικὲς Σπουδές, στὶς ὁποῖες περιλαμβάνουν προφανῶς καὶ μάλιστα περισσότερο τὰ Λατινικά.

Πρέπει ἐπίσης νὰ πῶ, ὅτι στὴν δική μου σημερινὴ σύντομη παρουσίαση θὰ μιλήσω γιὰ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά, ὅπως διδάσκονται στὰ Εὐρωπαϊκὰ Κλασικὰ Γυμνάσια ἢ Λύκεια καὶ ὄχι στὰ Πανεπιστήμια.

Ὅπως ἔχω ἤδη πεῖ, ἡ EUROCLASSICA περιλαμβάνει ἑταιρεῖες ἀπὸ 22 χῶρες, ἐνῶ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται στὰ λύκεια καὶ ἄλλων Εὐρωπαϊκῶν χωρῶν, ὅπως στὴν Βουλγαρία, τὴν Γεωργία, τὴν Σερβία, τὴν Πολωνία ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς Εὐρώπης τουλάχιστον στὶς ΗΠΑ καὶ τὸ Μεξικό.

Σὲ ὅλες αὐτὲς τὶς χῶρες τὰ Ἑλληνικὰ ὅπως καὶ τὰ Λατινικὰ διδάσκονται σὲ δημόσια ἢ ἰδιωτικὰ σχολεῖα καθὼς καὶ σὲ θεολογικὰ λύκεια.

Στὶς περισσότερες χῶρες ἡ διδασκαλία τους εἶναι προαιρετικὴ καὶ πραγματοποιεῖται, ὅταν συγκεντρωθεῖ ἕνας ἐλάχιστος ἀριθμὸς ἐνδιαφερομένων.

 

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΝΑ ΧΩΡΑ

Βασίλισσα μεταξὺ τῶν Εὐρωπαϊκῶν χωρῶν σὲ αὐτὸ τὸν τομέα εἶναι ἡ Ἰταλία, ὅπου λειτουργοῦν σχεδὸν 800 κλασικὰ λύκεια, στὰ ὁποῖα φοιτοῦν περισσότεροι ἀπὸ 300.000 μαθητές. Ἡ φοίτηση εἶναι πενταετὴς μὲ 5 ὧρες ἀνὰ ἑβδομάδα γιὰ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ καὶ 5 γιὰ τὰ Λατινικά.

Πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι στὰ ἰταλικὰ κλασικὰ λύκεια φοιτοῦν τέκνα τῶν εὐπόρων καὶ μορφωμένων γονέων. Κάθε χρόνο οἱ μαθητὲς ἑκατοντάδων ἀπὸ αὐτὰ τὰ σχολεῖα ἐπισκέπτονται τὴν Ἑλλάδα.

Τὸ ἴδιο κάνουν καὶ οἱ μαθητὲς τοῦ Βουλγαρικοῦ δημοσίου Γυμνασίου Ἀρχαίων Γλωσσῶν, τὸ ὁποῖο λειτουργεῖ στὴν Σόφια. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἕνα περιζήτητο σχολεῖο. Ἐμεῖς ὡς Σχολεῖο Ἑλληνικῆς Γλώσσας καὶ Πολιτισμοῦ ἔχουμε συνεργαστεῖ μαζί τους καὶ στὴν ἀνάπτυξη ἐκπαιδευτικοῦ ὑλικοῦ, στὸ πλαίσιο τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Προγράμματος «Διαδρομὲς ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα στὰ Νέα Ἑλληνικά».

Τὸ πρόγραμμα σπουδῶν περιλαμβάνει 6 ἔτη σπουδῶν μὲ 3-4 ὧρες μαθημάτων ἀνὰ ἑβδομάδα.

Στὴν Αὐστρία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται προαιρετικὰ σὲ 20 μόνο γυμνάσια ἀπὸ τὰ 360 ποὺ ὑπάρχουν δηλαδὴ περίπου στὸ 5%. Τὰ μαθήματα παρακολουθοῦν περίπου 1700 μαθητὲς δηλαδὴ τὸ 2% περίπου ἀπὸ τοὺς 201.000 μαθητὲς τῆς δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης. Τὸ πρόγραμμα σπουδῶν ἐκτείνεται σὲ 4 ἔτη μὲ 3-4 ὧρες ἀνὰ ἑβδομάδα.

Στὸ Βέλγιο τὸ πρόγραμμα διδασκαλίας τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν εἶναι προαιρετικό, διαρκεῖ 5 ἔτη καὶ περιλαμβάνει 2-4 ὧρες ἀνὰ ἑβδομάδα ἀναλόγως πρὸς τὸ ἔτος σπουδῶν.
Στὴν Γαλλία ἡ παρακολούθηση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν στὰ δημόσια σχολεῖα ἔχει μειωθεῖ πολὺ κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη. Σήμερα μόλις τὸ 1,6% τῶν μαθητῶν τοῦ Γυμνασίου παρακολουθεῖ τὰ σχετικὰ μαθήματα δηλαδὴ περίπου 37.000 μαθητές.

Στὴν Γερμανία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ ἔχουν χάσει τὴν παλιά τους δυναμική. Σήμερα διδάσκονται προαιρετικὰ σὲ περίπου 200 Γυμνάσια κυρίως στὴν Βαυαρία καὶ τὴν Βάδη-Βυρτεμβέργη.

Τὰ μαθήματα παρακολουθοῦν περίπου 11.000 μαθητὲς ἀπὸ τὴν ἡλικία τῶν 13 ἐτῶν.

Στὴν Γεωργία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ εἶχαν σταματήσει νὰ διδάσκονται ἐπὶ πολλὲς δεκαετίες. Ξεκίνησαν πάλι τὸ 2005 μετὰ ἀπὸ παροτρύνσεις τοῦ ΟΔΕΓ πρὸς φιλολόγους τοῦ Κέντρου Βυζαντινῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Τιφλίδας, προκειμένου οἱ μαθητὲς νὰ συμμετάσχουν στὸν Εὐρωπαϊκὸ Διαγωνισμὸ Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν. Σήμερα τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται προαιρετικὰ σὲ δύο Γυμνάσια.

Στὴν Δανία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται μόνο σὲ 8 γυμνάσια προαιρετικά. Τὸ πρόγραμμα διαρκεῖ 2,5 χρόνια. Ἀντιθέτως τὸ μάθημα «Ἀρχαῖος Ἑλληνικὸς Πολιτισμὸς» διδάσκεται σὲ ὅλα τὰ σχολεῖα.

Στὴν Ἑλβετία ἡ διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν διαφέρει ἀπὸ καντόνι σὲ καντόνι, ἡ χώρα διαιρεῖται σὲ 26 καντόνια καὶ ἔχει 4 ἐπίσημες γλῶσσες.

Ὁ ἀριθμὸς τῶν μαθητῶν μειώνεται σταδιακὰ καὶ σήμερα τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται μόνο στὶς μεγάλες πόλεις, ὅπου εἶναι δυνατὸν νὰ συγκροτηθοῦν τμήματα.

Στὴν Ζυρίχη π.χ. διδάσκονται σὲ 8 γυμνάσια, στὸ Freiburg σὲ 3, στὴν Γενεύη σὲ 5, στὴν Λωζάνη σὲ 1.

Τό πρόγραμμα τῶν μαθημάτων συνήθως περιλαμβάνει Α ἔτη σπουδῶν μὲ 4 ὧρες ἀνὰ ἑβδομάδα.

Στὸ Ἡνωμένο Βασίλειο ἡ κατάσταση εἶναι περίπλοκη, γιατὶ ὑπάρχουν πολλὰ διαφορετικὰ προγράμματα σπουδῶν μεταξὺ τῶν τριῶν βασικῶν ἐκπαιδευτικῶν συστημάτων τοῦ γενικοῦ γυμνασίου, ποὺ εἶναι τὸ ἐπικρατέστερο, τῶν 163 προτύπων σχολείων (grammar schools), ποὺ δέχονται μαθητὲς μὲ εἰσαγωγικὲς ἐξετάσεις καὶ τῶν παραδοσιακῶν ἰδιωτικῶν σχολείων.

Τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ θεωροῦνται μάθημα γιὰ τοὺς προνομιούχους. Προσφέρονται σὲ πολλὰ γενικὰ γυμνάσια ὡς προαιρετικὸ μάθημα καὶ ὁπωσδήποτε στὰ πρότυπα καὶ τὰ ἰδιωτικὰ σχολεῖα.

Εἶναι ἀξιοσημείωτο, ὅτι πρὶν ἀπὸ λίγα χρόνια ἡ διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν περιλήφθηκε ὡς προαιρετικὸ μάθημα καὶ στὰ δημοτικὰ σχολεῖα. Καὶ ἐπειδὴ ἴσως πολλοὶ θὰ ἀναρωτηθοῦν γιὰ τὸ ἐὰν εἶναι δυνατὸν νὰ μάθουν παιδιὰ αὐτῆς τῆς ἡλικίας Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ θὰ θυμίσω ὅτι σήμερα στὴν Ἑλλάδα τὰ παιδιὰ τοῦ δημοτικοῦ διδάσκονται καὶ μία καὶ δύο ξένες γλῶσσες.

Στὴν Ἱσπανία προσφέρονται στὸ δεύτερο ἐπίπεδο τοῦ Γυμνασίου μαθήματα Κλασικοῦ Πολιτισμοῦ, ποὺ δὲν εἶναι γλωσσικὰ ἀλλὰ περιλαμβάνουν ἀναφορὲς στὴν ἐπίδραση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν καὶ Λατινικῶν στὴν Ἱσπανικὴ Γλῶσσα. Ὁ φίλος μου καὶ γνωστὸς σὲ πολλούς μας κλασικὸς φιλόλογος Χοσὲ Ναβάρο μοῦ λέει πάντα, ὅτι ἡ Ἱσπανικὴ εἶναι κατὰ 1/3 ἑλληνική, 1/3 λατινικὴ καὶ 1/3 ἀραβική.

Στὸ διετὲς ὅμως λύκειο διδάσκονται προαιρετικὰ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ σὲ περίπου 10000 μαθητές, οἱ ὁποῖοι θέλουν νὰ σπουδάσουν ἀνθρωπιστικὲς ἐπιστῆμες.

Στὴν Κροατία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται ἐπὶ πολλοὺς αἰῶνες. Σήμερα λίγοι μαθητὲς παρακολουθοῦν τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά, ποὺ εἶναι προαιρετικὰ σὲ 12 γυμνάσια καὶ σὲ 6 δημοτικὰ σχολεῖα.

Στὸ Μεξικὸ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται στὰ λύκεια ποὺ ὑπάγονται στὸ Ἐθνικὸ Αὐτόνομο Πανεπιστήμιο τῆς Πόλης τοῦ Μεξικοῦ.

Περίπου 200 μαθητὲς παρακολουθοῦν Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ ἐπὶ 3 ὧρες ἀνὰ ἑβδομάδα κάθε ἔτος.

Στὴν Οὑγγαρία καὶ τὴν Νορβηγία διδάσκονται προαιρετικὰ σὲ λίγα σχολεῖα.

Στὴν Πολωνία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται σὲ 3 κλασικὰ λύκεια.

Στὴν Πορτογαλία εἶχε οὐσιαστικὰ σταματήσει ἡ διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν. Ξεκίνησε προσφάτως σὲ 2 σχολεῖα μὲ ἐλάχιστους μαθητὲς λόγω τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Διαγωνισμοῦ Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν.

Στὴν Ρουμανία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται σὲ ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ λύκεια.

Στὴν Ρωσία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται μόνο σὲ 3 κλασικὰ Γυμνάσια, ἕνα δημόσιο τῆς Ἁγίας Πετρούπολης, ἕνα ἰδιωτικὸ καὶ ἕνα ἐκκλησιαστικό.

Στὸ Γυμνάσιο τῆς Ἁγίας Πετρούπολης ἡ εἰσαγωγὴ γίνεται μὲ ἐξαιρετικὰ ἀνταγωνιστικὲς ἐξετάσεις.

Ἡ φοίτηση διαρκεῖ 5 ἔτη ἐπὶ 3 ὧρες ἀνὰ ἑβδομάδα καὶ τὰ μαθήματα παρακολουθοῦν περίπου 400 μαθητές.

Σὲ πολλὰ ἄλλα γυμνάσια, κυρίως ἐκκλησιαστικὰ διδάσκονται τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ σὲ εἰσαγωγικὸ ἐπίπεδο ἐπὶ 1 ἢ 2 χρόνια.

Στὴν Σερβία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται μόνο σὲ 2 γυμνάσια μὲ ἕνα τετραετὲς πρόγραμμα.

Στὴν Σλοβενία τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται σὲ ἕνα ἰδιωτικὸ καθολικὸ γυμνάσιο. Τὸ πρόγραμμα διαρκεῖ 2-4 ὧρες ἑβδομαδιαίως ἐπὶ 4 ἔτη καὶ τὸ παρακολουθοῦν περίπου 100 μαθητές.

Συνοψίζοντας

Ἡ κατάσταση δὲν εἶναι ρόδινη ἀφοῦ σὲ ὅλες τὶς χῶρες παρατηρεῖται μείωση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μαθητῶν, ποὺ παρακολουθοῦν τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ καὶ τὰ Λατινικὰ γιὰ διάφορους λόγους ἀπὸ τοὺς ὁποίους κυριότερος εἶναι ἡ προβαλλόμενη ἀνάγκη μείωσης τῶν ἐξόδων λειτουργίας τῶν σχολείων σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ ἐπιχείρημα, ὅτι εἶναι ἄχρηστα μαθήματα.

Ἀντιθέτως στὰ ἰδιωτικὰ καὶ τὰ ἐκκλησιαστικὰ σχολεῖα ἡ κατάσταση παραμένει καλύτερη.

Διαβάζοντας τὰ κείμενα τῶν πρακτικῶν τῆς Ἡμερίδας, τὴν ὁποία προανέφερα, μποροῦμε νὰ ἐξάγουμε μερικὰ γενικὰ συμπεράσματα:

· Τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά, ὅταν διδάσκονται, διαρκοῦν 4-5 ἔτη μὲ ἑβδομαδιαῖο πρόγραμμα 3-4 ὡρῶν.

· Τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ διδάσκονται ἀπὸ πρωτότυπα κείμενα.

· Παρουσιάζεται ἡ σημασία τοῦ Ἀρχαίου Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ, ἡ ἐπίδραση τῆς ἑλληνικῆς στὶς Εὐρωπαϊκὲς Γλῶσσες, ἡ ἐπίδραση τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Λογοτεχνίας καὶ Ἐπιστήμης στὶς Εὐρωπαϊκὲς Λογοτεχνίες καὶ τὴν σύγχρονη Ἐπιστήμη.

Σὲ αὐτὴ τὴν ἀπογοητευτικὴ πτωτικὴ πορεία ἀντιδροῦν κυρίως οἱ καθηγητὲς καὶ οἱ Ἑνώσεις τους, μὲ πολλοὺς τρόπους.

Παρακολουθοῦμε πολλὲς φορὲς τὶς διαμαρτυρίες καὶ τὶς ἀπεργίες καὶ τὶς πορεῖες τῶν Γάλλων κλασικῶν φιλολόγων, τὶς ὁποῖες καλύπτουν συνήθως εὐνοϊκὰ τὰ ΜΜΕ τῆς Γαλλίας ἀλλὰ καὶ ἄλλων χωρῶν. Ἕνα πολὺ σύντομο κείμενο, τὸ ὁποῖο ἔγραφαν τὸ 2015 οἱ ἑνώσεις τῶν Γάλλων καθηγητῶν πρὸς τὴν Ὑπουργὸ Παιδείας τῆς Γαλλίας συγκέντρωσε πολλὲς δεκάδες χιλιάδες ὑπογραφῶν.

Στὸ κείμενο περιλαμβάνεται τὸ ἐπιχείρημα, ὅτι ἡ διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν καὶ τῶν Λατινικῶν στὸ δημόσιο σχολεῖο ἐπιτρέπει στοὺς μαθητὲς νὰ καταλάβουν καλύτερα τὸν κόσμο ποὺ τοὺς περιβάλλει καὶ νὰ δημιουργήσουν αὐτὸν τοῦ μέλλοντος.

Εἶναι σημαντικὸ τὸ ὅτι οἱ Γάλλοι ὑποστηρικτὲς τῆς ἐνίσχυσης τῆς διδασκαλίας τῶν Ἀρχαίων Γλωσσῶν ἰσχυρίζονται, ὅτι αὐτὴ βοηθᾶ τοὺς νέους νὰ γίνουν καλύτεροι ἐπιστήμονες σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς. Στὶς 6/12/16 τὸ γαλλικὸ σημαντικὸ περιοδικὸ «Nouvel Observateur» δημοσίευσε ἕνα σχετικὸ ἄρθρο μὲ τίτλο «Οἱ Ἀρχαῖες Γλῶσσες δημιουργοῦν καλύτερους πληροφορικούς».

Σὲ παρόμοιο συμπέρασμα ἔχουν καταλήξει ἀντίστοιχες ἔρευνες στὸ Ἡνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα μὲ τὶς ὁποῖες οἱ ἐργοδότες προτιμοῦν νὰ προσλαμβάνουν ὑπαλλήλους μὲ κλασικὴ ἐκπαίδευση ἀνεξαρτήτως πρὸς τὴν εἰδικότητα, τὴν ὁποία ἔχουν.

Πρέπει νὰ ποῦμε ὅμως, ὅτι τὴν ἐνίσχυση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν στὰ σχολεῖα ὑποστηρίζουν σὲ ὅλες τὶς χῶρες καὶ οἱ γονεῖς καὶ πολλὰ ΜΜΕ καὶ ἡ ἐκκλησία καὶ πολλοὶ πολιτικοί.

Ὅλοι αὐτοὶ προβάλλουν ἐπιχειρήματα σχετικὰ μὲ τὴν ὠφέλεια, τὴν ὁποία ἔχουν οἱ νέοι, ὅταν γίνονται κοινωνοὶ τοῦ περιεχομένου τῶν ἔργων, ποὺ ἔχουν γραφεῖ στὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ καὶ τὰ Λατινικά.

Ὑπάρχουν ὅμως καὶ ἀναλαμπὲς σὲ αὐτὴ τὴν γκρίζα ἀτμόσφαιρα.

Ἡ νέα πρωθυπουργὸς τοῦ Ἡνωμένου Βασιλείου, ἡ Τερέζα Μέη, δήλωσε τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 2016, ὅτι θὰ προχωρήσει σὲ ἐκπαιδευτικὲς μεταρρυθμίσεις γιὰ νὰ ἀνεβάσει τὸ ἐπίπεδο τῶν ἀποφοίτων τῶν βρετανικῶν σχολείων. Ἀνάμεσα στὰ μέτρα ποὺ ἐξάγγειλε εἶναι:

· Ἡ προώθηση τῆς ἀριστείας στὴν ἐκπαίδευση.

· Ἡ ἐλευθερία στὴν ἵδρυση πρότυπων σχολείων (grammar schools), στὰ ὁποῖα ἡ εἰσαγωγὴ θὰ γίνεται μὲ ἐξετάσεις. Ὁ ἀριθμὸς αὐτῶν τῶν σχολείων ἔχει παραμείνει σταθερὸς 163, ἐπὶ 20 σχεδὸν χρόνια γιὰ λόγους πολιτικούς.

· Ἡ ἐλευθερία στὴν ἵδρυση σχολείων γιὰ θρησκευτικὲς ὁμάδες, κυρίως καθολικῶν.

Δὲν πρέπει νὰ ξεχνοῦμε, παρ' ὅτι εἶναι ἐκτὸς τοῦ πεδίου τῆς δικῆς μου ὁμιλίας, ὅτι καὶ στὶς ΗΠΑ ὑπάρχουν πολλὲς φωνὲς ὑπὲρ τῆς ἐπιστροφῆς στὴν κλασικὴ δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση, ὅπου αὐτὸ εἶναι δυνατόν.

Μία ἀπὸ τὶς σημαῖες αὐτῶν τῶν ὑποστηρικτῶν αὐτῆς τῆς ἐπιστροφῆς εἶναι τὸ γεγονός, ὅτι οἱ «Ἱδρυτὲς τῶν ΗΠΑ» (founding fathers) εἶχαν ἰσχυρὴ κλασικὴ παιδεία.

Στὴν προσπάθεια ἐνίσχυσης τῶν κλασικῶν σπουδῶν στὴν Εὐρώπη κεντρικὴ θέση ἔχει ἡ περίφημη «EUROCLASSICA», ἡ Ὁμοσπονδία τῶν Εὐρωπαϊκῶν Ἑταιρειῶν Κλασικῶν Σπουδῶν.

Ἡ «EUROCLASSICA» ὀργανώνει ἐτήσια συνέδρια, τὸ τελευταῖο ἔγινε στὴν Ἀθήνα τὸν Αὔγουστο γιὰ τὰ 25 χρόνια της καὶ προσπαθεῖ νὰ συντονίσει τὶς δράσεις τῶν μελῶν της τόσο ἐκπαιδευτικὰ ὅσο καὶ γιὰ τὴν ὑποστήριξη τῶν κλασικῶν σπουδῶν σὲ ὅλη τὴν Εὐρώπη.

Ἐξ ἄλλου κάθε χρόνο τὰ τελευταῖα πολλὰ χρόνια ὀργανώνουν τὴν Ὁμηρικὴ Ἀκαδημία στὴν Χίο.

Σημειώνουμε, ὅτι ἡ «EUROCLASSICA» δὲν ἔχει καμία συνδρομὴ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, ἀντιθέτως σὲ κάποιες στιγμὲς εἶχε ἀρνητικὴ ἀντιμετώπιση.

Ὑπάρχουν ἐπίσης καὶ πολλοὶ σύλλογοι σὲ ὅλες τὶς χῶρες, ποὺ ὑποστηρίζουν τὶς κλασικὲς σπουδὲς στὴν δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση.

Δὲν πρέπει ὅμως νὰ παραλείψω τὴν σημαντικὴ βοήθεια, τὴν ὁποία προσέφερε ἡ διοργάνωση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Διαγωνισμοῦ Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὸ 1997 γινόταν ἀπὸ τὸν ΟΔΕΓ καὶ ἀπὸ τὸ 2005 ἕως τὸ 2009 ἀπὸ τὴν Ἐπιτροπὴ στὴν ὁποία ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ΟΔΕΓ μετεῖχε τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας, ἡ ΠΕΦ, ἡ Ἑταιρεία Ἑλλήνων Φιλολόγων, τὸ Εὐρωπαϊκὸ κέντρο Δελφῶν, τὸ Παιδαγωγικὸ Ἰνστιτοῦτο.

Ἡ διενέργεια τοῦ Διαγωνισμοῦ εἶχε ὡς στόχο τὴν διέγερση τοῦ ἐνδιαφέροντος γιὰ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ μεταξὺ τῶν μαθητῶν τῶν Εὐρωπαϊκῶν Λυκείων, στόχος ὁ ὁποῖος ἐπιτεύχθηκε πλήρως καὶ γιὰ αὐτὸ ἡ διακοπή του τὸ 2010 γιὰ οἰκονομικοὺς λόγους ἦταν καθαρὴ ἀνοησία.

Ἡ ὠφέλεια ποὺ προέκυπτε ἀπὸ τὴν διεξαγωγή του γιὰ τὴν προβολὴ τοῦ ὀνόματος ΕΛΛΑΔΑ ἄξιζε πολὺ περισσότερο ἀπὸ τὸ ἐλάχιστο κόστος διεξαγωγῆς του.

Νὰ σημειώσουμε, ὅτι τὰ ἀποτελέσματα ποὺ θὰ προέκυπταν ἀπὸ τὴν συνέχιση καὶ βελτίωσή του δὲν θὰ ἦταν μόνο ἄυλα ἀλλὰ θὰ ἦταν καὶ οἰκονομικά.

Ἔκτοτε ὁ ΟΔΕΓ ἔχει διοργανώσει δύο σημαντικὲς ἡμερίδες γιὰ τὴν ὑποστήριξη τῆς διδασκαλίας τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν στὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Εὐρώπη, στὶς ὁποῖες εἶχα μιλήσει. Ἡ πρώτη τοῦ 2009 εἶχε τίτλο «Ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα στὰ Νέα Ἑλληνικὰ» καὶ ἡ δεύτερη τοῦ 2013 εἶχε τίτλο «Χρειαζόμαστε τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ στὴν Ἑλλάδα καὶ στὸν Κόσμο;».

Τὰ πρακτικὰ καὶ τῶν δύο ὑπάρχουν καὶ στὴν ἱστοσελίδα τοῦ σχολείου μας καὶ σὲ αὐτὴν τοῦ ΟΔΕΓ.

Τέλος πρέπει νὰ ἀναφέρω καὶ τὴν ἐνέργεια τοῦ δικοῦ μας σχολείου πρὸς τὴν ἴδια κατεύθυνση. Ἀναφέρομαι στὸ Εὐρωπαϊκὸ Πρόγραμμα «Διαδρομὲς ἀπὸ τὰ Ἀρχαῖα στὰ Νέα Ἑλληνικά», τὸ ὁποῖο ἐμεῖς ἐμπνευστήκαμε καὶ διευθύναμε στοχεύοντας στὴν δημιουργία ἐκπαιδευτικοῦ ὑλικοῦ γιὰ τὴν Διδασκαλία τῶν Νέων Ἑλληνικῶν σὲ ὅσους ἔχουν διδαχθεῖ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά. Τὸ ὑλικὸ τὸ ἀναπτύξαμε μὲ ἕνα Κλασικὸ Λύκειο τῆς Γένοβας, ἕνα τῆς Μαδρίτης, τὸ Γυμνάσιο Ἀρχαίων Γλωσσῶν τῆς Σόφιας καὶ τὸ Πανεπιστήμιο τῆς Λουβαὶν στὸ Βέλγιο.

Τὸ βιβλίο βοηθᾶ τοὺς κλασικοὺς φιλολόγους νὰ δείξουν ὅτι τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ δὲν εἶναι νεκρὴ γλῶσσα.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ

Ἔχουμε στὰ χέρια μας μία συλλογὴ 60 βιβλίων ἀπὸ 60 χῶρες, τὰ περισσότερα εἶναι αὐτὰ ποὺ ἐκτέθηκαν κατὰ τὴν Ἡμερίδα τοῦ 2008 καὶ λιγότερα ἀπὸ τὴν βιβλιοθήκη τοῦ δικοῦ μας σχολείου. Τὸν κατάλογο δημιούργησε ἡ ἐκπαιδευτικὴ συντονίστρια τοῦ Σχολείου μας, Εὔα Κόκκορη.

Μερικὰ εἶναι ἐκπληκτικῆς ποιότητας ἐκδόσεις, ἰδιαιτέρως τὰ ἰταλικὰ καὶ τὰ ἱσπανικά. Τὰ πρῶτα ἔχουν γραφεῖ ἀπὸ τὸν συμπατριώτη μας, Γιάννη Κορίνθιο, ἐπὶ χρόνια καθηγητὴ τοῦ Πανεπιστημίου «Orientale» στὴν Νάπολη, τὰ δεύτερα ἀπὸ τὸν φίλο μας, Χοσὲ Ναβάρο.

Αὐτὸ ὀφείλεται καὶ στὸ ὅτι ἡ ἐπιλογὴ βιβλίων στὰ ἰταλικὰ καὶ ἱσπανικὰ σχολεῖα εἶναι ἐλεύθερη καὶ ἑπομένως ὑπάρχει ἀνταγωνισμὸς μεταξὺ τῶν ἐκδοτῶν.

Δὲν ἔχουμε δυστυχῶς βιβλία ἀπὸ πολλὲς χῶρες, ὅπως ἀπὸ τὸ Ἡνωμένο Βασίλειο, ὅπου ὑπάρχει μία σημαντικὴ καὶ ἀνταγωνιστικὴ ἐκδοτικὴ παραγωγή.

Θὰ προσπαθήσουμε νὰ τὰ προσθέσουμε.

Θέλω νὰ σᾶς θυμίσω, ὅτι ὁ ΟΔΕΓ παρέδωσε στὸ Σχολεῖο μας αὐτὰ τὰ βιβλία μαζὶ μὲ πολλὰ ἄλλα γιὰ φύλαξη καὶ διάθεση σὲ ὅσους ἐνδιαφέρονται.

Θὰ τελειώσω τὴν ἀναφορά μου στὰ βιβλία, λέγοντας λίγα λόγια γιὰ δύο ἀπὸ αὐτά.

Τὸ πρῶτο εἶναι αὐτὸ ποὺ χρησιμοποιεῖται στὸ Καντόνι τοῦ «Neuchatel», τῆς Ἑλβετίας μὲ τίτλο «A la decouverte du grec» δηλαδὴ «Ἀνακαλύπτοντας τὰ ἑλληνικά».

Τὸ πρῶτο κεφάλαιο ἔχει τίτλο «le grec, langue universelle». Σὲ αὐτὸ μεταξὺ ἄλλων οἱ συγγραφεῖς πληροφοροῦν τοὺς μαθητές, ὅτι «Κατὰ κάποιο τρόπο, ὅλοι μιλᾶμε λίγα ἑλληνικὰ ἀκόμη καὶ χωρὶς νὰ τὸ καταλαβαίνουμε».

Παρουσιάζουν στὴν συνέχεια ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ ἕνα γνήσιο ἐπιστημονικὸ ἄρθρο σημειώνοντας τὶς πολλὲς λέξεις μὲ ἑλληνικὴ προέλευση.

Συνεχίζουν μὲ τὴν παρουσίαση τοῦ ἑλληνικοῦ ὡς πρώτου ἀλφαβήτου καὶ τῶν δύο ἄλλων ἑλληνικῆς καταγωγῆς Εὐρωπαϊκῶν ἀλφαβήτων, τοῦ λατινικοῦ καὶ τοῦ κυριλλικοῦ.

Καὶ ἀκόμη παρουσιάζουν τὸ σύμβολο ἀναγνώρισης τῶν χριστιανῶν κατὰ τοὺς διωγμούς, τὸ ἰχνογράφημα τοῦ ψαριοῦ, γιὰ νὰ παραπέμψουν στὴν ἑλληνικὴ λέξη ΙΧΘΥΣ, μὲ τὰ ἀρχικὰ τῆς φράσης ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΘΕΟΥ ΥΙΟΣ ΣΩΤΗΡ.

Ἔχουμε δηλαδὴ ἕνα βιβλίο Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν μέσω τοῦ ὁποίου προβάλλεται ἡ σημαντικότητα τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας, ὥστε νὰ ἐνισχυθεῖ ἡ ἐπιθυμία τῶν μαθητῶν νὰ τὴν μάθουν.

Τὸ δεύτερο εἶναι τὸ ἱσπανικὸ βιβλίο «GRIEGO 1» τῶν συγγραφέων J.L.Navarro καὶ J.M.Rodriguez, στὸ κάθε κεφάλαιο τοῦ ὁποίου παρουσιάζονται δύο σημαντικοὶ Ἕλληνες, ἕνας ἀρχαῖος καὶ ἕνας ἀπὸ τὴν Νεώτερη Ἑλλάδα.

Παραθέτω τὸν πίνακα τῶν προσωπικοτήτων:

Παρουσίαση Προσωπικοτήτων

Ὅμηρος - Ἑρ. Σλήμαν
Περικλῆς- Διον. Σολωμὸς
Μέγας Ἀλέξανδρος –Κωνστ. Καβάφης
Λουκιανὸς- Κ. Παλαμᾶς
Σόλων- Ἀρ. Ὠνάσης
Κλεισθένης – Ἐλ. Βενιζέλος
Θεμιστοκλῆς – Θεοδ. Κολοκοτρώνης
Σαπφὼ – Μελίνα Μερκούρη
Ἡσίοδος- Σικελιανὸς
Ἀριστοτέλης- Κορν. Καστοριάδης
Σοφοκλῆς- Ἀλεξ. Παπαδιαμάντης
Φειδίας – Μ. Θεοδωράκης
Ἡρόδοτος - Νικ. Καζαντζάκης

Ὅταν ρώτησα τὸν ἕναν συγγραφέα, τὸν Χοσὲ Ναβάρο, ποὺ εἶναι φίλος καὶ συνεργάτης μας καὶ παλιὸς πρόεδρος τῆς «EUROCLASSICA», τί σχέση ἔχει π.χ. ὁ Ὠνάσης καὶ οἱ ἄλλοι σύγχρονοι Ἕλληνες μὲ τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά, μοῦ ἀπάντησε, ὅτι αὐτοὶ δείχνουν πὼς ἡ Ἑλλάδα ἐξακολουθεῖ νὰ παράγει μεγάλους συγγραφεῖς καὶ ἐπιχειρηματίες καὶ ἥρωες ὅπως ἡ Ἀρχαία.

Ἡ τακτικὴ ποὺ ἀκολουθεῖται σὲ πολλὰ βιβλία εἶναι ἡ ἴδια.

Ὑπάρχουν βέβαια καὶ ἄλλα πιὸ παλιοῦ τύπου βιβλία μὲ ἁπλὴ παράθεση κειμένων, λεξιλογίου καὶ γραμματικῆς.

Γενικὰ ἔχουμε μία μεγάλη ποικιλία βιβλίων, ποὺ ἀνταποκρίνονται στὶς ἀνάγκες διαφορετικῶν προγραμμάτων σπουδῶν καὶ διαφορετικῶν ἐκπαιδευτικῶν προσεγγίσεων.
Μία συγκριτικὴ μελέτη ὅλων αὐτῶν τῶν βιβλίων ἴσως θὰ ὁδηγοῦσε σὲ χρήσιμα συμπεράσματα ὄχι μόνο γιὰ τὴν κάθε μία χώρα ἀλλὰ γιὰ ὅλα τὰ Εὐρωπαϊκὰ σχολεῖα περιλαμβανομένων καὶ τῶν ἑλληνικῶν καὶ ἑλληνοκυπριακῶν.

Τελειώνω λέγοντας, ὅτι τὰ Πρακτικὰ τῆς Ἡμερίδας τοῦ 2008, μαζὶ μὲ τὴν ἔκθεση γιὰ τὴν Σλοβενία, τὸν κατάλογο τῶν βιβλίων καὶ τὰ ἐξώφυλλά τους βρίσκονται στὶς ἱστοσελίδες καὶ τοῦ Σχολείου μας (www.alexander-edu.org) καὶ τοῦ ΟΔΕΓ (http://www.odeg.gr/hmerida-gia-tin-didaskalia-ths-arxaias-ellinikis-stin-eurwpi/book/90.html?page=1 ).

 

* Ὁ Κων/νος Καρκανιᾶς εἶναι Πρόεδρος τοῦ Ἑλληνοβρετανικοῦ Κολλεγίου, Διευθυντὴς στὸ σχολεῖο Ἑλληνικῆς Γλώσσας καὶ Πολιτισμοῦ «Μέγας Ἀλέξανδρος» καὶ τ. Πρόεδρος τοῦ Ὀργανισμοῦ γιὰ τὴν Διάδοση τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας.